Tłumaczenie tekstu pisemnego lub wypowiedzi ustnej

„Każdy potrafi tłumaczyć. Wystarczy, że zna język obcy, ma słownik do pomocy i gotowe”, twierdzą niektórzy. Zarówno tłumaczenie tekstu pisemnego, jak i tłumaczenie ustne, jest jednak o wiele bardziej złożone.

Na początku chcę podkreślić, że rozpatrujemy je jako proces tłumaczenia, który składa się z kilku etapów. W tłumaczeniu pisemnym to zapoznanie się z tekstem źródłowym, tłumaczenie tekstu, przejrzenie tłumaczenia w celu sprawdzenia spójności i wyeliminowania literówek, dostarczenie tłumaczenia. Z kolei w tłumaczeniu ustnym to zapoznanie się z tematyką i materiałami od klienta, przygotowanie się do tłumaczenia, robienie notatek, tłumaczenie.

Więcej o różnicach między tłumaczeniem pisemnym a tłumaczeniem ustnym przeczytacie w osobnym wpisie.

Złożoność tłumaczenia zależy od kilku czynników.

Tematyka

Jednym z nich jest dziedzina tłumaczenia i stopień wykwalifikowania tłumacza. Im ma większe doświadczenie i znajomość dziedziny, z której jest tłumaczenie, tym łatwiej i szybciej wykonuje wytłumaczenie. Czasem tekst dotyczy kilku dziedzin, np. instrukcja obsługi sprzętu medycznego, i wymaga to od niego jeszcze większej wiedzy.

Długość tekstu a trudność tłumaczenia

Krótki tekst nie zawsze oznacza, że łatwo i szybko się go przetłumaczy, a długi – że jego tłumaczenie zajmie dużo czasu. W krótkim tekście mogą pojawić się wyrażenia, znaczenie których w pierwszej chwili trudno zwięźle oddać w języku docelowym. Tłumaczenie staje się wtedy wyzwaniem i trwa dłużej. Bywa, że tłumaczenie kilkustronicowego tekstu zajmie mniej czasu niż tekstu krótkiego, ale problematycznego.

Dodatkowo mogą pojawić się wyrażenia, które tłumacz spotyka po raz pierwszy. W tłumaczeniu pisemnym pomocne są teksty paralelne zawierające te wyrażenia w podobnym lub tym samym kontekście. W przypadku tłumaczenia ustnego, tłumacz może poprosić mówiącego o doprecyzowanie terminu i wywnioskować jego znaczenie z kontekstu.

I tu dochodzimy do kolejnego czynnika, od którego zależy złożoność tłumaczenia.

Kontekst

W tłumaczeniu ważne są nie tylko znajomość i rozumienie danego słowa/wyrażenia, ale także świadomość, że ich znaczenie zmienia się w zależności od kontekstu. Np. zamek to budowla, sposób zapięcia ubrania, urządzenie zamykające drzwi. Run w języku angielskim może występować jako rzeczownik (a run) i znaczyć bieg lub jako czasownik (to run) i znaczyć biegać. Viajar to z kolei hiszpański czasownik, który oznacza podróżować, ale może też występować jako rzeczownik – podróżowanie/podróże (Viajar es lo que me gusta.).

Poprawność językowa tekstu źródłowego

Na koniec warto wspomnieć, że nie zawsze teksty źródłowe są napisane poprawnie z punktu widzenia językowego. Zdarza się, że zawierają błędy językowe, gramatyczne, czasem nawet merytoryczne, a szyk zdania jest niewłaściwy. To wymaga od tłumacza zagłębienia się w tekst, aby wyłapać te błędy. W tłumaczeniu musi wziąć pod uwagę potrzebne zmiany, a następnie poprawnie oddać jego sens w innym języku.

Tłumaczenie tekstu – proste czy trudne

Podsumowując, tłumaczenie tekstu jest procesem złożonym. Łatwość i szybkość jego wykonania zależy od wielu czynników, takich jak tematyka tekstu, jego długość i złożoność oraz doświadczenie tłumacza i jego znajomość dziedziny, z której tłumaczy. W tłumaczeniu tekstów bardzo pomocne są tzw. narzędzia CAT, które znacznie usprawniają proces tłumaczenia.

Mam nadzieję, że dzięki temu wpisowi trochę lepiej poznaliście proces tłumaczenia. Czy wcześniej tłumaczenie wydawało Wam się proste, czy trudne? Zmieniliście zdanie po przeczytaniu wpisu? Dajcie znać w komentarzach. 😊